陕西榆林清涧县委第六巡查组检查九里山治超站
Aleutkiela | |
---|---|
![]() |
|
Nomma | |
Jieijas kielan | Unangam Tunuu |
Ti??uh | |
Kuávlu |
![]() ![]() |
Virgála? kiela | Alaska |
Sárnoi meeri |
40–80 Alaskast (2024) 0 Ruo?ast |
Saje | ij 100 stuárrámuu juávhust |
Pustaveh |
l??ttinkielaliih (Alaskast) kyrilliih (Ruo?ast) |
Kielahuolattas |
Alaska Native Language Center Russian Association of Indigenous Peoples of the North |
Kielatie?ala? luokkajyehim | |
Kielakodde | eskimo-aleutliih kielah |
Kielajuávkku | aleutliih kielah |
Kielakoodih | |
ISO 639-2 | ale |
ISO 639-3 | ale |
Glottolog | aleu1260 |
Aleutkiela lii eskimo-aleutla? kiela, mii kielalávt lohhoo aleutlij kielai juávkun.[1] Aleutkiela lii aleutlij kielai juávhu áinoo kiela. Ton aldemus hyelkkikiela lii alutiiqkiela.[2] Aleutkielast láá suulan 40–80 sárnod (ive 2024).[3]
Sárnumkuávlu
[mute | mute k?ldee]Aleutkiela sárnoo ?rbivuáválávt Bering?uálmi kuábbáá-uv peln Alaskast já Ruo?ast. Ton lasseen tot sárnoo Aleutij suolluin já Pribilofsuolluin Alaskast sehe Kommodorsuolluin Ruo?ast.
Kuávlukielah
[mute | mute k?ldee]Kuávlukielah pyehtih jyehi? kuulma juávkun: viestarkuávlukielah (Alaskanjarga, Unalaska, Belkofski, Atkutan, Pribilofsuolluuh, Kashega já Nikolski), nuorttakuávlukielah (Kommodorsuolluuh, mut ij Beringsuollust) já Atka (Atkasuálui já Beringsuálui).[4]
Stuárráámus uási aleutkiela sárnoin ??sih Atkasuollust.[5] Ruo?ast aleutkiela lii ?askam. Tobbeen majemu? sárnoo jaamij ive 2022.[6]
Ruo?akiela lii vaikuttam puoh kuávlukieláid leksikallii t??sist. Beringsuolluu kuávlukielast láá eenab ruo?akielaliih lovnas?neh ko puoh eres kuávlukielain.[7]
Aleutkiela pustaveh
[mute | mute k?ldee]Aleutkielast láá 6 vookaal já 22 konsonantid.
Alaskast aleutkiela ?álloo 25 puustav já 5 digraf peht:
Vokaleh: Aa, AAaa, Ii, IIii, Uu, UUuu
Konsonanteh: Bb*, CHch, Dd, Ff*, Gg, Xx, ??, X?x?, Kk, Ll, Mm, Nn, NGng, Pp*, Qq, Rr*, Ss, Tt, Vv*, Ww, Yy, Zz**
Ruo?ast aleutkiela (Beringsuolluu kuávlukiela) ?álloo 55 kyrillijn pustaváin. Tain 15 láá vokaleh já 37 láá konsonanteh.[8]
Vokaleh: Аа, А?а?, Ее*, Е?е?*, Ёё*, Оо*, О?о?*, Уу, ??, Ээ*, Э?э?*, Юю, Ю?ю?, Яя, Я?я?
Konsonanteh: Бб*, Вв*, Гг, ??, Г?г?, Д д, Д? д?, Жж*, Зз**, Ии, ??, Йй, ?Й?й, Кк, ??, Лл, ?Л?л, Мм, ?М?м, Нн, ?Н?н, ??, ????, Пп*, Рр*, Сс, Тт, Фф*, Хх, ??, Цц*, Чч, Шш*, Щщ*, Ыы*, Ы?ы?*, ????
Eres pustaveh: Ъъ, Ьь, ’
*= puustav ki?vttoo tu?e lovnasaanijn
**= puustav ki?vttoo tu?e Atkasuolluu kuávlukielast
Kielaoppa
[mute | mute k?ldee]Aleutkiela s?nioornig lii subjekt-objekt-verba (SOV).[9] Veerbah sojeh oovtalovvoost, kyevtlovvoost já maa?galovvoost.[10] Aleutkielast láá kyehti s?niluoka: substantiiveh já veerbah.[4]
Aleutkiela lii agglutinativla? kiela. Tast lii polysynteetla? h?mioppa, já s??ni morfeemmeeri lii eroma? styeres.[4]
Kirjála?vuota
[mute | mute k?ldee]Kielaoppakirjeh já eres kirjeh
[mute | mute k?ldee]- Berge, Anna (2016). Pribilof An?a?igan Tuningin: The Way We Talk in the Pribilofs. Fairbanks: Alaska Native Language Center. ISBN 978-1-55500-124-7
- Berge, Anna & Dirks, Moses (2009). Nii?u?is Mataliin Tunuxtazangis: How the Atkans Talk (A Conversational Grammar). Fairbanks: Alaska Native Language Center. ISBN 978-1-55500-096-7
- Bergsland, Knut (1997). Aleut Grammar: Unangam Tunuganaan Achi?aasix?. Fairbanks: Alaska Native Language Center. ISBN 1-55500-064-9
- Bergsland, Knut (1998). Ancient Aleut Personal Names: Ancient Aleut personal names = Kadaangim Asangin / Asangis: materials from the Billings Expedition 1790–1792. Fairbanks: Alaska Native Language Center. ISBN 1-55500-065-7
- Bergsland, Knut & Dirks, Moses (1981). Atkan Aleut School Grammar. Anchorage: National Bilingual Materials Development Center.
- Bergsland, Knut & Dirks, Moses (1978). Nii?u?im Tunugan Ilakuchangis: Introduction to Atkan Grammar and Lexicon. Anchorage: National Bilingual Materials Development Center.
- Geoghegan, Richard Henry (1944). The Aleut Language. Washington, D.C: United States Department of the Interior
S?nikirjeh
[mute | mute k?ldee]- Bergsland, Knut (1994). Aleut Dictionary. Fairbanks: Alaska Native Language Center. ISBN 1-55500-047-9
- Bergsland, Knut (1980). Atkan Aleut-English Dictionary. Anchorage: National Bilingual Materials Development Center.
- Fortescue, Michael & Jacobson, Steven & Kaplan, Lawrence (2010). Comparative Eskimo Dictionary with Aleut Cognates Second Edition. Fairbanks: Alaska Native Language Center. ISBN 978-1-55500-109-4
I?láskittem
[mute | mute k?ldee]- The Aleut Corporation: Reclaiming Our Heritage: Cultural and Language Revitalization among the Unangax? People.
- Aleutian Pribilof Islands Association: Unangam Tunuu Program.
Fáádást eres soojijn
[mute | mute k?ldee]![]() |
Aleutkiela Wikipedia-proojeekt láláttuvast |
- Alaska Native Language Center: Unangam Tunuu / Aleut (e?galaskielan)
- Alaska Native Language Preservation and Advisory Council (e?galaskielan)
- Alaska Native Languages: Unangam Tunuu (Unangax?) (e?galaskielan)
- Alaska Native Language Archive: List of Aleut (Unangan) language resources (e?galaskielan)
- University of Alaska-Fairbanks: Introduction to Unangam Tunuu (e?galaskielan)
K?ldeeh
[mute | mute k?ldee]- ↑ Unangam Tunuu / Aleut www.uaf.edu. ?ujottum 7.6.2024. (e?galaskielan)
- ↑ Alutiiq / Sugpiaq www.uaf.edu. ?ujottum 7.6.2024. (e?galaskielan)
- ↑ How Many Speakers are There of Each Alaska Native Language? www.commerce.alaska.gov. ?ujottum 9.6.2024. (e?galaskielan)
- ↑ a a b Bergsland, Knut: Aleut Grammar: Unangam Tunuganaan Achi?aasix?. Fairbanks: Alaska Native Language Center, 1997. ISBN 1-55500-064-9.
- ↑ Ryan, John: St. Paul Island revives Aleut language, culture alaskapublic.org. 29.10.2015. ?ujottum 9.6.2024. (e?galaskielan)
- ↑ Last Native Speaker Of Aleut Language In Russia Dies rferl.org. ?ujottum 9.6.2024. (e?galaskielan)
- ↑ De la Fuente, José Andrés Alonso: The influence of Russian on the Eskaleut languages. Przegl?d Rusycystyczny, 2018, nr 162, s. 99–125. ISSN 0137-298X. Artikkal nettiversio. (e?galaskielan)
- ↑ Головко, Е. В.: Словарь алеутско-русский и русско-алеутский (беринговский диалект), s. 14. Отд-ние изд-ва "Просвещение", 1994. ISBN 978-5-09-002312-2.
- ↑ Berge, Anna: Object Reduction in Aleut. Asian and African Languages and Linguistics, 2012, nr 7, s. 5–23. (e?galaskielan)
- ↑ Merchant, Jason: Aleut case matters. Conference on Pragmatics, Grammatical Interfaces, and Jerry Sadock, 2008, s. 1–10. (e?galaskielan)